اجماع ۱۹۴ کشور برای مقابله با پولشویی و تروریسم

گروه اقتصادی خبرگزاری برنا؛ پولشویی و پولشویی معکوس یکی از بزرگترین معضلات جهان امروز است. پولشویی یعنی آنکه پولی از طریق راه‌های غیرقانونی مثل فروش مواد مخدر، اختلاس، قاچاق انسان و ... به‌دست بیاید و سپس با سندسازی‌های جعلی جوری نشان داده شود که این پول از راه قانونی به دست آمده است و به نوعی بر اعمال خلافکارانه‌ای که منجر به کسب منافع مالی زیاد می‌شود سرپوش بگذارند. در پولشویی معکوس مهم نیست آن پول از چه راهی به دست آمده است اما در راه‌های غیرقانونی نظیر حمایت از تروریسم خرج شود. پولشویی معکوس هم یکی از مسائل تهدیدکننده امنیت کشورها به شمار می‌رود.

طبق آمار نزدیک به پنجاه درصد پولشویی در امریکا، بیست و سه درصد در اروپا و نزدیک به سی درصد در کشورهای دیگر جهان رخ می‌دهد. برای همین دولت‌ها تصمیم گرفتند این اعمال خرابکارانه را که منجر به تهدید ثبات اقتصادی و امنیت جانی مردم جهان می‌شود با تصویب قوانینی بین‌المللی مهار کنند.

گروه اقدام مالی ویژه یا FATF

اولین‌بار کشورهای گروه جی هفت که کشورهای توسعه‌یافته جهان هستند تصمیم گرفتند قوانینی برای مبارزه با پولشویی تصویب کنند که حافظ سلامت اقتصادی کشورهایشان باشد و راه را برای اعمال تبهکارانه ببندد. گروه ویژه اقدام مالی پول‌شویی در سال ۱۹۸۹ در نشست سران جی۷ در پاریس برای مبارزه با مشکل رو به رشد پول‌شویی تأسیس شد. نیروی ویژه موظف به مطالعه روندهای پولشویی، نظارت قانونی، و اجرای قوانین مالی در سطوح ملی و بین‌المللی شده‌است. این سازمان در زمان ایجاد شامل ۱۶ عضو بوده‌است.

از ابتدای تاسیس گروه اقدام مالی تاکنون تعداد اعضایی که به این گروه پیوسته‌اند هر سال بیشتر می‌شود و و هم‌اکنون 194 عضو دارد زیرا منافع آن برای تامین امنیت مالی کشورهای عضو و جلوگیری از به قدرت رسیدن باندهای تبهکار ثابت شده است. قوانینی که این گروه تصویب می‌کند جوری نوشته شده‌اند که مانع رشد اقتصادی کشورهای عضو نشوند. یعنی قوانین باعث سختی مبادلات اقتصادی و توسعه اقتصادی نمی‌شوند و تنها سعی می‌کنند معاملات اقتصادی را در سطح بین‌المللی شفاف کنند تا راه برای سوءاستفاده باندهای تبهکار بسته شود. همچنین این قوانین باعث افشا شدن مالی کشورها نخواهد شد.

کشورهایی که عضو گروه ویژه اقدام مالی پولشویی می‌شوند باید باقی کشورها را مطمئن کنند دولتمردان آن کشورها عزم راسخی در مبارزه با پولشویی دارند. دادن این تضمین‌ها چه فوایدی دارد؟

گشایش جاده ارتباطات بین‌المللی

یک شبکه کامپیوتری بزرگ را در نظر بگیرید. کامپیوترهای یک شبکه اطلاعاتشان را با هم به اشتراک می‌گذارند. آنتی‌ویروس‌های قوی که روی هر کامپیوتری نصب شده است اجازه نمی‌دهد ویروس‌های مخرب در پوشش اطلاعات وارد سیستم شده و آن کامپیوتر را از کار بیندازد. اگر کامپیوتری بخواهد در این شبکه وارد شود باید نشان بدهد که اولاً دارای ویروس نیست. چون در غیر این صورت ویروس مخفی در آن کامپیوتر به کل شبکه حمله کرده و آن را از کار می‌اندازد و دوماً باید آنتی‌ویروسی داشته باشد که جلوی ورود ویروس را بگیرد. کشورهای عضو گروه ویژه اقدام مالی پولشویی همان کامپیوترهایی هستند که در یک شبکه امن عضو هستند. قوانین این گروه نقش آنتی‌ویروس را بازی می‌کند و نمی‌گذارد پول‌های کثیف حاصل از خلاف وارد سیستم اقتصادی‌شان شده و آن را از کار بیندازد.

امروزه اقتصاد مفهومی جهانی پیدا کرده است. هیچ کشوری به تنهایی و در انزوا قادر به پیشرفت نیست. کشوری که تلاش کند به تنهایی در عرصه بین‌المللی فعالیت کند درست مثل کامپیوتری است که بیرون از شبکه بزرگ دیگر کامپیوترها فعالیت می‌کند چنین چیزی در جهان امروز شدنی نیست. معاملات در سطح کلان و بین‌المللی یعنی خرید و فروش کالاها و مسیر مطمئن و امن برای تبادلات پولی و این امنیت با قوانینی مثل FATF عملی می‌شود.

کشورهای عضو گروه ویژه اقدام مالی پولشویی به راحتی می‌توانند با همدیگر تبادلات مالی بین‌المللی داشته باشند. از آنجا که اغلب کشورهای جهان به عضویت این گروه درآمده‌اند به نوعی می‌توانند تبادلات مالی گسترده‌ای با همدیگر داشته باشند بدون اینکه نگران خرابکاری گروه‌های تبهکار بشوند. هرساله گزارش‌های مفصلی در این گروه برای تضمین اجرای قوانین منتشر می‌شود. اما کشورهایی که حاضر نشده‌اند در این گروه عضو شوند از دو طرف دچار زیان می‌شوند. اول اینکه کشورهای عضو به راحتی حاضر به همکاری با آن‌ها نیستند چون امنیتشان به خطر می‌افتد. دوباره مثال شبکه کامپیوتری و یک کامپیوتر تک افتاده را به خاطر آورید. از طرف دیگر کشورهای عضو این گروه کشورهای غیرعضو را همواره به شکل تهدید می‌بینند و سعی می‌کنند با روش‌های مختلف نظیر تحریم آن‌ها را منزوی‌تر کنند و به نوعی جلوی تبادلات بین‌المللی را می‌گیرند.

لیست سیاه غم‌انگیز

گروه ویژه اقدام مالی پول‌شویی (FATF) همواره یک لیست سیاه از کشورهایی که مقررات مالی و پولشویی نگران کننده‌ای دارند منتشر می‌کنند. در لیست منتشر شده تا سال ۲۰۱۵ کشورهای ایران و کره شمالی به عنوان کشورهای خطرناک شناخته شده‌اند. اما بنا به تعهد ایران به اجرای «برنامه اقدام» در سال ۲۰۱۶، اقدامات متقابل علیه ایران برای مدت یک سال به تعلیق درآمد. اما این مسئله با مخالفت عده‌ای روبرو شده که آن را برخلاف منافع ملی قلمداد کرده‌اند و خطر بازگشت به لیست سیاه وجود دارد.

اثر قرارگیری در فهرست سیاه شایان توجه بوده و با وجود این که بر اساس حقوق بین‌الملل فهرست سیاه FATF هیچگونه تحریم رسمی را با خود به همراه ندارد، در واقعیت کشور قرار گرفته در فهرست سیاه FATF اغلب خود را در معرض فشار شدید مالی می‌بیند. وقتی که نام کشوری در فهرست دولت‌های غیرهمکار و مناطق پرخطر گروه اقدام مالی قرار داشته باشد، بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری مهم دنیا، در برخورد با بانک‌ها و شرکت‌های آن کشور، نهایت احتیاط را به خرج می‌دهند و گاه به همین دلیل از برقراری روابط با آنها خودداری می‌کنند. از جمله کشورهایی که مدام در لیست خاکستری یعنی نسبتاً خطرناک قرار می‌گیرد و تبادلات جاری‌اش دچار مشکل می‌شود می‌توان به پاکستان اشاره کرد.

پیوستن ایران به FATF و تضعیف امریکا

سال جاری ایران دوباره تلاش کرد تا با تصویب قوانین گروه ویژه اقدام مالی در مجلس شورای اسلامی از فهرست سیاه خارج شود. از آنجا که دولت دونالد ترامپ تمام تلاشش را به کار بسته تا با تحریم همه‌جانبه‌اش ایران را منزوی کند. نپیوستن به این لایحه یعنی بستن خودخواسته‌ی درهای تجارت ایران با دیگر کشورهای جهان اما تصویب این لایحه باعث می‌شود راه برای مبادلات اقتصادی ایران با سایر کشورهای جهان باز شده و به این ترتیب تیر امریکا به سنگ بخورد.